Bụi siêu nhỏ (tiếng Anh là fine dust, tiếng Hàn là 미세먼지) là cách gọi các hạt bụi lơ lửng được dùng để xác định mức độ ô nhiễm không khí (ô nhiễm bụi). Bụi siêu nhỏ không phải là bụi hoàng sa.
Các hạt bụi lơ lửng có thể là bụi tự nhiên hoặc phát sinh từ khí thải của các nhà máy nhiệt điện, từ khí thải của xe ôtô hoặc các nguồn ô nhiễm khác do con người, có chứa các thành phần độc hại (thậm chí là có chứa chì và thạch tín như đo được ở Bắc Kinh).
Việc hít phải các hạt bụi lơ lửng này quá mức cho phép có thể gây ra các bệnh liên quan đến hô hấp hoặc thậm chí gây ra các bệnh nghiêm trọng hơn như ung thư và nhồi máu cơ tim…
Bụi không khí được chia thành 2 loại:
– Bụi thô: phổ biến là khu vực đường giao thông hoặc khu công nghiệp với các hạt bụi có đường kính 2,5 ~ 10 µm (micrômét), gọi chung là nhóm PM 10.
– Bụi siêu nhỏ: lan trên diện rộng với các hạt bụi có đường kính dưới 2,5 µm, gọi là nhóm PM 2.5. Nhóm PM 2.5 được dùng làm tiêu chuẩn để đánh giá mức độ ô nhiễm không khí.
Tiêu chuẩn PM 2.5 là quy định về ngưỡng cho phép của khối lượng các hạt bụi lơ lửng có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2,5µm đo được trong 1m khối không khí, được tính bằng đơn vị µg/m3 (microgram trên mỗi mét khối, 1µg = 1 phần triệu của gram). Nếu PM 2.5 đo được cao hơn tiêu chuẩn có nghĩa là không khí bị ô nhiễm.
Ngưỡng tiêu chuẩn về PM 2.5 cho từng quốc gia là khác nhau và có thể khác so với tiêu chuẩn đánh giá chung toàn cầu.
Tiêu chuẩn của Hàn Quốc áp dụng từ 1/1/2015:
– Trung bình năm là 25 µg/m3.
– Trung bình 24h (1 ngày) là 50 µg/m3.
Tiêu chuẩn của Trung Quốc:
– Trung bình năm là 35 µg/m3.
– Trung bình 24h (1 ngày) là 75 µg/m3.
Chỉ số hiệu suất môi trường EPI:
Chỉ số hiệu suất môi trường (EPI – Environmental Perfomance Index) là chỉ số đánh giá chất lượng môi trường của mỗi quốc gia, chỉ số này được đánh giá tổng hợp từ các tiêu chí: tác động đến sức khỏe (Health Impacts), chất lượng không khí (Air Quality), nước và hệ thống xử lý nước thải (Water and Sanitation), nguồn nước (Water Resources), nông nghiệp (Agriculture), rừng (Forests), ngư nghiệp (Fisheries), môi trường và hệ sinh thái (Biodiversity and Habitat), khí hậu và năng lượng (Climate and Energy).
Trong bảng xếp hạng EPI năm 2017 do đại học Yale của Hoa Kỳ đưa ra, Hàn Quốc xếp hạng 80 trong tổng số 180 quốc gia về hiệu suất môi trường, Trung Quốc xếp hạng 109/180, còn Việt Nam là 131/180.
Nếu chỉ đánh giá riêng về ô nhiễm không khí thì xếp hạng của Hàn Quốc là rất đáng báo động, 174/180. Trong khi đó Việt Nam là 170/180, còn Trung Quốc xếp cuối bảng 180/180.
Bụi siêu nhỏ ở Hàn Quốc xuất phát từ Trung Quốc?
Từ 2015 trở về trước, nhiều người dân Hàn Quốc vẫn tin rằng nguyên nhân mật độ bụi siêu nhỏ ở Hàn Quốc cao là do ảnh hưởng từ Trung Quốc. Tuy nhiên các điều tra độc lập mới đây cho thấy không hoàn toàn như vậy.
Theo nghiên cứu sơ bộ từ Viện Nghiên cứu Môi trường Hàn Quốc hợp tác với cơ quan hàng không vũ trụ NASA của Hoa Kỳ (KORUS AQ) được công bố trên tờ Korea Herald hồi tháng 7/2017 thì có tới 52% lượng bụi siêu nhỏ ở Hàn Quốc xuất phát từ chính quốc gia này, trong khi ảnh hưởng từ Trung Quốc là 34%, Bắc Hàn là 9%, còn lại là các nguồn khác. Kết quả cuối cùng của nghiên cứu này sẽ được công bố vào năm 2019.
Như vậy thủ phạm chính gây ra ô nhiễm không khí ở Hàn Quốc không phải là Trung Quốc hay các yếu tố bên ngoài mà do chính nó tự gây nên. Thậm chí người ta đã chỉ đích danh 2 nơi đã gây ra ô nhiễm không khí nặng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người dân là nhà máy nhiệt điện Taean ở thành phố Taean và KCN hóa chất Daesan ở thành phố Seosan, đều ở tỉnh Chungnam.
Nhà máy nhiệt điện Taean, một trong 10 nhà máy nhiệt điện lớn nhất thế giới, với các phản ứng chuỗi của nitơ và điôxít lưu huỳnh gây ra bụi siêu nhỏ và làm tăng nồng độ ozone. Còn KCN hóa chất Daesan sản sinh ra các hóa chất gây ung thư như benzen và cao su tổng hợp (1,3-butadiene, C4H6).
Chỉ riêng tỉnh Chungnam đã có tới 26 trên tổng số 59 nhà máy nhiệt điện trên toàn Hàn Quốc.
Thủ đô Seoul hiện đã di chuyển hầu hết các nhà máy ra khỏi khu vực, nhưng bản thân thành phố vẫn sinh ra lượng bụi lớn phát sinh từ khí thải của lượng xe cộ khổng lồ phục vụ hơn 10 triệu dân. Nghiên cứu của KORUS AQ chỉ ra có hơn 1/2 lượng bụi siêu nhỏ ở thủ đô hình thành từ các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) và carbon đen (BC), những loại bụi này phát sinh từ khí thải, bám sâu vào trong phổi và đe dọa nghiêm trọng đến hệ hô hấp.
Có thể giảm nồng độ bụi siêu nhỏ ở Hàn Quốc không?
Nền kinh tế Hàn Quốc đi lên từ công nghiệp nặng, năng lượng phục vụ chủ yếu của quốc gia đến từ các nhà máy nhiệt điện, trong số đó có tới 10 nhà máy có tuổi đời từ 30 ~ 40 năm (và đang trong diện bị yêu cần dừng hoạt động).
Quốc gia này không có nhiều nguồn năng lượng thay thế, vì thế trong nhiều năm tới nhiệt điện vẫn là nguồn năng lượng chính bởi giá thành sử dụng và chi phí vận hành rất rẻ của nó.
Như vậy có thể thấy, trong tương lai gần, chất lượng không khí ở thủ đô Seoul nói riêng và Hàn Quốc nói chung chưa chắc đã được cải thiện mà còn có khả năng xấu đi.
Làm gì để khắc phục tạm thời?
Việc giảm các nguồn gây phát sinh bụi siêu nhỏ ảnh hưởng đến chính sách phát triển kinh tế của Hàn Quốc, vì thế biện pháp này cần nhiều thời gian để thực thi.
Trước mắt, bằng các biện pháp dự báo và cảnh báo, chính quyền sẽ đưa hướng dẫn phòng tránh trong từng giai đoạn cụ thể. Chẳng hạn như ở Seoul, trong những ngày mật độ bụi siêu nhỏ lên quá cao, chính quyền thủ đô sẽ miễn phí giao thông công cộng để khuyến khích người dân không đi xe riêng, góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí.
Ngoài ra, người dân cũng có thể sử dụng ứng dụng dự báo về mật độ bụi siêu nhỏ để chủ động phòng tránh các bệnh liên quan đến đường hô hấp (không ra ngoài hoặc đeo khẩu trang chuyên dụng khi ra ngoài). Một trong những ứng dụng tốt nhất về cảnh báo ô nhiễm không khí ở Hàn Quốc có tên là 미세미세, có trên iPhone và điện thoại Android.
Những ai có biểu hiện không tốt về hệ hô hấp hoặc dễ bị các bệnh ảnh hưởng đến hệ hô hấp thì luôn nhớ mang theo mình gói khẩu trang chuyên dụng ngăn bụi siêu nhỏ (tiếng Hàn là 미세먼지마스크), có bán ở các hiệu thuốc gần nhà.
⇢ Hiện trạng ô nhiễm không khí ở Hàn Quốc:
