Dạo gần đây, độc giả Việt Nam “sửng sốt” và “tò mò” về một cuốn sách có tên “Sát thủ đầu mưng mủ”. Đa phần các chuyên gia và các bậc lớn tuổi đều phản đối cuốn sách với những từ ngữ “không chuẩn mực” và “thiếu nghiêm chỉnh” này. Thế nhưng ta không thể phủ nhận, ngôn ngữ là “sinh ngữ”, tức nó luôn vận động và phát triển theo từng vùng miền và mỗi thời đại khác nhau.
Ở Việt Nam có “Sát thủ đầu mưng mủ” thì ở các nước phương Tây có “Slang Dictionary” (Từ điển tiếng lóng). Theo như phân tích của GS.TS ngôn ngữ học Phạm Ðức Dương: “Ðương nhiên, trong lời ăn tiếng nói của thanh niên thì luôn có cái mới. Mà cái mới bao giờ cũng có những lố lăng của nó, không có cái mới nào hoàn chỉnh ngay cả. Khi được nhiều người đồng tình thì ngôn ngữ ấy sẽ sống và được bảo lưu.” Như vậy, song hành cùng việc tiếp nhận những cái mới, thế hệ trẻ lại càng phải ý thức sâu sắc hơn nữa về “ranh giới” sử dụng ngôn ngữ, cần phải phân biệt trường hợp nào có thể vui vẻ sử dụng các “thành ngữ mới sáng tác”, trường hợp nào cần nghiêm chỉnh, trang trọng.
Ngày nay, xã hội Hàn Quốc trong quá trình phát triển của mình cũng đang phải dần dần tiếp nhận các lớp từ 유행어 (từ thịnh hành) trong giới trẻ. Có một biểu hiện được dùng phổ biến, “lây lan” từ người trẻ cho tới… người già ở Hàn Quốc là 대박. Khi một ca sĩ phát hành album hoặc ca khúc mới được thị trường đón nhận và bán được nhiều CD, khi một bộ phim mới ra có số lượng người xem đông đảo, khi trúng xổ số hoặc chơi chứng khoán thành công… ta thấy người Hàn dùng các biểu hiện 대박이다, 대박이 나다, 대박이 터지다.
Đối với giới trẻ Hàn Quốc, biểu hiện này còn được dùng phổ biến hơn theo hai phạm vi nghĩa sau đây:
1) 대박 = 완전 멋지다, 대단하다, 좋다, 훌륭하다 = 긍정적인 뜻
Trong trường hợp này, 대박 được hiểu là “진짜 멋지다~” (That’s so cool/That’s so awesome) – Hấp dẫn, tài giỏi, khéo léo (nghĩa tích cực). Ví dụ:
그 친구가 이번에도 전교1등 이었다. 완전히 대박이다.
Bạn đó kì này lại đứng nhất toàn trường rồi. Giỏi thật đấy!
2) 대박 = 완전 놀랍다, 엽기적이다, 신기하다, 믿기 힘들다 = surprising하다는 뜻
Khi nghe một tin tức hoặc chứng kiến một cảnh tượng bất ngờ, để diễn tả sự ngạc nhiên tới mức “không tin nổi vào mắt mình”, các bạn trẻ Hàn Quốc cũng hay dùng từ 대박. Ta có thể dịch “nôm na” sang tiếng Việt với các từ cảm thán tương đương như: “Hay nhỉ”, “Tuyệt thật đấy!”, “Không thể tin được” ; hoặc với các từ cảm thán trong tiếng Anh như: That is unreal!/That’s ridiculous!/ No way! Ví dụ:
거기 좀 봐. 강아지가 사람처럼 두 발로 걸어다니고 있다. 대박이다
Xem kìa. Con chó kia đi hai chân như người. Không thể tin được!
Vậy từ 대박 vốn có nguồn gốc và ý nghĩa ban đầu như thế nào?
Các nhà ngôn ngữ học Hàn Quốc cho rằng từ khoảng 10 năm trước đây, đã có diễn viên phát biểu khi được phỏng vấn trên đài truyền hình: “내가 찍은 영화가 대박이었으면 해요.” (Rất hy vọng bộ phim tôi tham gia sẽ 대박 – thành công). Theo đó, từ 10 năm trước, 대박 đã được bắt đầu sử dụng với ý nghĩa “thành công trong việc quảng bá, lan truyền” ở lĩnh vực điện ảnh, nghệ thuật.
Tuy nhiên, đây mới chỉ là những lí giải cho việc sử dụng từ 대박 trong giai đoạn ban đầu. Còn nghĩa gốc của từ 대박, có rất nhiều ý kiến lí giải khác nhau về vấn đề này. Trong đó, có ý kiến lí giải 대박 có nghĩa là 큰 배 (大舶, con thuyền lớn). Thời xưa, nếu có các tàu vận tải lớn, chở hàng “buôn lậu” cập cảng, tức là sẽ có rất nhiều hàng hóa quí hiếm, có thể bán và kiếm được bộn tiền với một chuyến tàu như thế. Do đó, từ nghĩa đen “con thuyền lớn” trong 대박 phát sinh thêm nghĩa 큰 이득 (món lợi lớn). Dần dần, dựa trên cơ sở này mà ý nghĩa và phạm vi sử dụng của 대박 được mở rộng thành các lớp nghĩa khác như 흥행 성공, 횡재 (thịnh hành, vận may bất ngờ, của trời cho). Tuy nhiên, nếu 박 trong 대박 mang nghĩa là “tàu, thuyền” thì sẽ phải có các biểu hiện gắn liên với các động từ “đến”, “đi” như “대박이 들다, 대박이 오다” . Biểu hiện đang được sử dụng hiện nay là ‘대박이 나다’ cũng đặt ra một nghi vấn 박 trong 대박 chưa hẳn đã mang nghĩa là “tàu, thuyền”.
Ngoài ra, “박” mang nghĩa là “phần lợi” của người thắng, người giữ vai trò “nhà cái” trong chiếu bạc. Số tiền phát sinh do thắng bạc liên tiếp được gọi là “박”. Như vậy, 대박 còn có thể được lí giải là món tiền lớn, do “trúng quả” mà kiếm được. Vậy là từ một thuật ngữ phát sinh trên “chiếu bạc”, 대박 được dần dần sử dụng rộng rãi trong xã hội. Khi thăng tiến, thành công trong sự nghiệp, gặp may mắn trong cuộc sống ta cũng thấy người Hàn Quốc vận dụng một cách tự nhiên các biểu hiện như 대박 났다, 대박 터졌다.
Cũng có nhiều người Hàn Quốc lí giải 박 trong 대박 ở đây là trái bí (호박bí đỏ) khi đặt trong mối liên quan tới câu chuyện cổ dân gian “흥부전” (Chuyện anh Hưng phu). Anh Hưng phu tuy nghèo khổ nhưng hiền lành, chất phác, trong một lần giúp chú chim nhạn bị thương chữa lành vết thương, anh được chim nhạn trả công bằng một hạt bí. Chẳng bao lâu sau, hạt bí thành cây, đâm hoa, kết trái và cho ra những quả bí rất to. Anh Hưng phu khi mở quả bí ra rất ngạc nhiên khi thấy trong đó có bao nhiêu là gạo và vàng bạc, châu báu… Trong câu chuyện này, 큰 박 (quả bí to) là ẩn dụ của 복 (phúc) kèm theo lời nhắn nhủ của dân gian: ăn ở hiền lành, phúc đức thì nhất định sẽ có ngày gặp 대박. Trong trường hợp này, câu chúc “새해에 대박나세요” được dùng tương tự như câu “새해 복 많이 받으세요” (Chúc gặp nhiều phúc lộc, may mắn trong năm mới).
Không có một đáp án chính xác cho việc lí giải nghĩa gốc của từ 대박. Qua đó ta cũng thấy, 대박 không đơn thuần chỉ là một câu cảm thán mà còn chứa đựng trong đó những yếu tố văn hóa, nhân sinh quan sâu sắc. Việc gặp may, kiếm được nhiều tiền hoàn toàn không phải là việc xấu, thậm chí còn được khuyến khích để phát triển gia đình, đất nước. Nhưng dần dần trong xã hội đề cao “chủ nghĩa vật chất vạn năng” lại hình thành những suy nghĩ không muốn lao động cực nhọc, “đổ mồ hôi, sôi nước mắt”, không muốn đi theo con đường làm ăn “chính nghĩa” nhưng lại luôn trông chờ và hi vọng vào 대박. Thậm chí, để có được vinh hoa, phú quí và quyền lực, có nhiều cá nhân còn bất chấp cả thủ đoạn, lương tri để leo đến đỉnh vinh quang. Hiện tượng thịnh hành lớp từ 대박이다, 대박이 나다, 대박이 터지다 cũng phần nào phản ánh tư tưởng khát khao nhanh chóng muốn được làm giàu, được thành công 한탕주의 (Get-rich-quick) của giới trẻ Hàn Quốc trong xã hội hiện đại.